Home » Ngữ-Văn-10 » Ngữ-Văn-10-tập-1 » THỰC HÀNH PHÉP TU TỪ ẨN DỤ VÀ HOÁN DỤ

THỰC HÀNH PHÉP TU TỪ ẨN DỤ VÀ HOÁN DỤ

Saturday, December 10, 2016

THỰC HÀNH PHÉP TU TỪ ẨN DỤ VÀ

HOÁN DỤ

A.Mục tiêu bài học.

Giúp HS:

- Ôn luyện củng cố và nâng cao kiến thức cơ bản về hai phép tu từ: ẩn dụ và hoán dụ.

- Có kĩ năng nhận diện, phân tích và cảm thụ hai phép tu từ này trong văn bản.

- Bước đầu có thể sử dụng ẩn dụ, hoán dụ phù hợp
với ngữ cảnh để mang lại hiệu quả giao tiếp nhất định.

B. Trọng tâm kiến thức - kĩ năng

1. Về kiến thức:

- Khái niệm cơ bản về từng phép tu từ: ẩn dụ, hoán dụ.

- Tác dụng của từng phép tu từ nói trên trong ngữ cảnh giao tiếp.

2. Về kĩ năng;

- Nhận diện đúng hai phép tu từ trong văn bản.

- Phân tích được cách thức cấu tạo của hai phép tu từ (quan hệ tương đồng hoặc tương cận).

- Cảm nhận và phân tích được giá trị nghệ thuật của hai phép tu từ.

- Bước đầu biết sử dụng ẩn dụ và hoán dụ trong những ngữ cảnh cần thiết.

C. Phương tiện dạy học

- SGK, SGV, Giáo án + TLTK khác.

D. Phương pháp dạy học

- Gợi dẫn, thực hành luyện tập, TĐTL, tích hợp KT Ngữ văn THCS.

E. Tiến trình dạy học

1. Ổn định lớp

2. Kiểm tra bài cũ:

(?) Ở lớp 6 các em đã học các phép tu từ. Vậy thế nào là ẩn dụ. Có mấy kiểu ẩn dụ?

3. Bài mới:

Hoạt động của GV và HS

Nội dung cần đạt

Hoạt động 1: Hd HS thực hành luyện tập về Ẩn dụ.

I. Ẩn dụ:

1. Ngữ liệu: SGk/135

HS: đọc ngữ liệu SGK

(1). .Thuyền về có nhớ bến chăng

Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền

(2 Trăm năm đành lỗi hẹn hò

Cây đa bến cũ, con đò khác đưa

(?) Những sự vật nào được nói đến trong hai câu ca dao trên?

HS: nhận xét?

2. Nhận xét:

- Những sự vật được nói đến : thuyền, bến, cây đa, con đò

(?) Những sự vật ấy ngoài nghĩa thực nó còn mang nội dung ý nghĩa nào khác k?

HS: TĐTL& TL

- Hai cặp tín hiệu (Thuyền- bến, cây đa-con đò) đều biểu hiện sự gắn bó khăng khít. Từ đó gợi lên tình cảm gắn bó giữa những con người thương yêu nhau, nhưng cũng có lúc xa nhau

(?) Vì sao có sự liên tưởng ấy?

(?) Nội dung của hai câu ca dao có gì khác nhau?

->Có những nét tương đồng giống nhau

Thuyền, con đò: là ~ sự vật luôn di chuyển so sánh ngầm( Người con trai)

Bến, cây đa bến cũ là những sự vật cố định so sánh ngầm ( Người con gái)

-> Vì thế câu 1: thể hiện tấm lòng chung thủy. Còn câu 2 là tâm trạng tiếc nuối cho mối tình " lỗi hẹn"

(?) Hai câu ca dao trên đã sử dụng bp tu từ ẩn dụ? Làm thế nào để xác định đó là ẩn dụ?

HS: nêu khái niệm.

3.Kết luận: Dựa vào mối quan hệ tương đồng giữa các sự vật hiện tượng

GV: Gọi hs đọc 5 đoạn trích trong SGK/136

(?) Tìm và phân tích các ẩn dụ tu từ trong đó ?

HS: phân tích

4. Thực hành:

a.Tìm và phân tích phép ẩn dụ sau

(1)Lửa lựu-hoa lựu đỏ như lửa. để miêu tả cảnh sắc mùa hè sinh động đầy màu sắc

(2) ( Văn nghệ) ngòn ngọt, (tình cảm)gầy gò- ẩn dụ hình tượng chỉ văn nghệ không có sức sống không có tính chiến đấu, tình cảm yếu đuối uỷ mị

(3) giọt( tiếng chim) - ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: từ thính giác sang thị giác và xúc giác

b. quan sát sự vật xung quang để xây dựng ẩn dụ đưa vào câu văn

GV: hướng dẫn

Trước hết cần so sánh hai sự vật để tìm ra sự giống nhau, sau đó dùng tên sự vật này để biểu hiện sự vật khác

HS: viết khoảng 5 ph.

GV: đọc -nhận xét - sửa

Hoạt động 2: Hd HS thực hành luyện tập về Hoán dụ

II. Hoán dụ:

1. Ngữ liệu:

(1). Đầu xanh đã tội tình gì

Má hồng đén quá nửa thì chưa thôi

(2) áo nâu liền với áo xanh

Nông thôn cùng với thị thành đứng lên

(?) Dùng ~ cụm từ “đầu xanh”, “má hồng” Nhà thơ muốn nói điều gì và ám chỉ nhân vật nào trong TK?

HS: TĐTL &TL

2. Nhận xét:

- Đầu xanh- chỉ người trẻ tuổi

- Má hồng -Chỉ người con gái đẹp, chỉ Thuý Kiều

(?) Cũng như vậy, dùng ~ cụm từ “áo nâu”, “áo xanh”, Tố Hữu muốn chỉ lớp người nào trong xã hội?

HS: TĐTL &TL.

-> GV: Việc đổi tên gọi như vậy gọi là biện pháp tu từ hoán dụ.

- áo nâu: chỉ người nông dân

- áo xanh: Chỉ người công nhân

(?) Vậy làm thế nào đẻ hiểu đúng một đối tượng khi nhà thơ thay đổi tên gọi của đối tượng đó?

-> Để hiểu đúng một đối tượng khi nhà thơ đã thay đổi tên gọi của đối tượng ấy, phải xác định được mối quan hệ gần gũi, tương cận gữa các đối tượng

(?) Lấy ví dụ về hoán dụ?

Vậy muốn xác định hoán dụ dựa vào đâu?

HS: lấy VD, NX

3.Kết luận:

- Dựa trên mối quan hệ gần gũi, tương cận gữa các đối tượng

(?) Phân tích các ẩn dụ và hoán dụ?

HS: phân tích vd

GV: gợi ý hướng dẫn

HS viết.

4. Thực hành:

a. Tìm và phân tích ẩn dụ và hoàn dụ trong câu ca dao sau:

"Thôn Doài ngồi nhớ thôn Đông

Cau thôn Đoài nhớ trầu không thôn nào?

+ Hoán dụ: Thôn Đoài và Thôn Đông:hoán dụ lấy nơi ở để chỉ con người

+ ẩn dụ: Cau và trầu không: Là những ẩn dụ chỉ những con người có tình cảm thắm thiết

b.Viết một đoạn văn về một sự vật, nhận vật có sử dụng hoán dụ

Hoạt động 3: Hd HS làm bài tập luyện tập

(?) Tìm và phân tích biện pháp tu từ ẩn dụ và hoán dụ được sử dụng trong các câu?

HS: phân tích VD

(?) Ẩn dụ và hoán dụ có gì giống và khác nhau?

HS: phân biệt

III. Luyện Tập

Bài 1: Tìm và phân tích các biện pháp tu từ trong các câu sau

" Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng

Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ"

"áo chàm đưa buổi phân li

Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay"

Bài 2: Phân biệt ẩn dụ và hoán dụ

	Ẩn dụ	Hoán dụ
Giốg nhau
Khác nhau	Mqh tương đồng Cơ sở của âd là dựa trên sự liên tưởng giống nhau bằng so sánh ngầm Thường chuyển trường nghĩa	Mqh tương cận đi đôi, gần gũi Cơ sở của hd là dựa trên sự liên tưởng tương cận của hai đối tượng mà k ss Khôg chuyển trường nghĩa