Home » Ngữ-Văn-10 » Ngữ-Văn-10-tập-1 » Uy-Lít-Xơ Trở Về

Uy-Lít-Xơ Trở Về

Monday, January 2, 2017

Tiết 14+ 15:

Uy-Lít-Xơ Trở Về

(Trích “Ôđixê” - sử thi Hi Lạp)

A. Mục tiêu bài học

Giúp học sinh:

- Cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn và trí tuệ of người Hi Lạp thể hiện qua cảnh đoàn tụ vợ chồng sau 20 năm xa cách.

- Biết p.tích tâm lí nhân vật qua đối thoại trong cảnh gặp để thấy được khát vọng hạnh phúc và vẻ đẹp trí tuệ của họ.

- Nhận thức được sức mạnh của tình cảm vợ chồng, t/cảm gia đình cao đẹp là động lực giúp con người vượt qua mọi khó khăn.

B. Phương tiện

- Sgk, sgv, giáo án

C. Phương pháp

- Gv sử dụng phối hợp các phương pháp: gợi mở, nêu vấn đề, trao đổi thảo luận nhóm; tích hợp so sánh với sử thi “Đam săn”.

D. Tiến trình dạy học

1. Ổn định tổ chức lớp

2. Kiểm tra bài cũ

3. Dạy học bài mới:

Hoạt động của GV	Hoạt động của HS	Nội dung cần đạt
* GV hướng dẫn hs tìm hiểu chung về tg, tp, và đoạn trích “Uy-lít-xơ trở về”: - Yêu cầu hs đọc tiểu dẫn và trả lời câu hỏi: (?) tóm tắt những vấn đề chính mà tiểu dẫn đã nêu.	- HS đọc tiểu dẫn, dựa vào tiểu dẫn -> trả lời.	I. Tìm hiểu chung 1. Về tác giả Hômerơ - Theo truyền thuyết, Hoomerơ là nhà thơ mù Hi Lạp, là tác giả của hai thiên sử thi nổi tiếng “Iliat” và “Ôđxê”, sống vào khoảng thế kỉ thứ IX đến thế kỉ thứ VIII tr.CN. - Quê hương: vùng I-ô-ni (tiểu Á) cạnh dòng sông Mêlet. - Tên: Mêlêxigien (người con của sông Mêlet.
- GV hướng dẫn HS tìm hiểu về sử thi “Ôđixê”: -> y/c dựa vào tiểu dẫn nêu nguồn gốc xuất xứ, đề tài của tp; tóm tắt tp. - *GV giảng* mở rộng về giá trị của tác phẩm: + Về ND: ca ngợi chàng Uy-lit-xơ. -> Biểu tượng về sức mạnh trí tuệ, ý chí, nghị lực của con người cùng với khát vọng tìm hiểu chinh phục thế giới xung quanh và niềm mơ ước một cuộc sống hòa bình, văn minh, hạnh phúc. ->Biểu tượng đẹp đẽ của tình yêu quê hương, gia đình, tình vợ chồng chung thủy. + Về NT: -> Cốt truyện thống nhất hoàn chỉnh. -> Ngôn ngữ trang trọng, hấp dẫn, giọng điệu chậm rãi (miêu tả cụ thể, chi tiết, tỉ mỉ; lối so sánh có đuôi, cách xây dựng đối thoại). -> Lối miêu tả tâm lí nhân vật qua dáng điệu, cử chỉ, cách ứng xử, thái độ -> tâm lí ngây thơ chất phác còn nhuốm màu sắc huyền bí, thần linh; tâm hồn trong suốt, lối suy nghĩ cực đoan, nặng về lí trí.-> tạo được sự kéo dài - tính “trì hoãn sử thi”.	- HS dựa vào tiểu dẫn, trả lời.	2. Về sử thi Ôđixê a. Nguồn gốc - Hômerơ dựa vào cốt truyện của “Truyền thuyết về cuộc chiến thành Tơ-roa”. b. Đề tài - Công cuộc chinh phục thiên nhiên và di dân mở đất mở đất của người Hi Lạp cổ đại. c. Tóm tắt cốt truyện - “Ô-đi-xê” gồm 12.110 câu thơ được chia làm 24 khúc ca kể lại cuộc hành trình trở về quê hương của Uy-lít-xơ (tức Ô-đi-xê-uyt) sau 20 năm xa cách. Cụ thể: - Khúc ca thứ 1 đến khúc ca thứ 12: Sau 10 chiến trận ở Tơ-roa, Uy-lit-xơ cùng bạn bè trở về quê hương. Nhưng cũng đã 10 năm trôi qua mà chưa về được đến nhà vì bị cầm giữ tại đảo của Tiên nữ Ca-lip-xô và lênh đênh trôi dạt trên biển cả với mối nguy hiểm đe dọa... Về sau, chàng đến xứ Phê-a-xi và được vua A-ki-nô-ốt cung công chúa Nô-di-a đón tiếp trọng thể. -> Ở đây, Uy-lit-xơ đã kể lại cho nhà vua cùng mọi người nghe về cuộc hành trình đầy gian lao của mình. - Khúc ca 13 đến 24: Được vua A-ki-ôt giúp đỡ, Uy-lit-xơ trở về được quê hương Itac. -> Trừng trị bọn cầu hôn và gia nhân phản bội; -> Vượt qua sự thử thách của người vợ - Pê-nê-lôp -> đoàn tụ gia đình; -> Xây dựng lại cuộc sống mới trên quê hương Itac. d. Đề tài - Qua bài ca về chàng Uy-lit-xơ -> ca ngợi lao động, hòa bình của người hi lạp trong công cuộc chinh phục thiên nhiên và xây dựng hạnh phúc gia đình.
- GV hướng dẫn HS tìm hiểu về đoạn trích: -> y/c nêu vị trí, bố cục? -> tóm tắt đoạn trích. -> y/c hs tóm tắt đoạn trích.?	- HS trả lời câu hỏi trên cơ sở đã đọc và chuẩn bị bài ở nhà.	3. Đoạn trích “Uy-lit-xơ trở về” a. Vị trí - Đoạn trích thuộc khúc ca thứ 23: cuộc gặp gỡ của Uy-lit-xơ và Pê-nê-lôp sau 20 năm xa cách b. Bố cục- có 2 cách chia: - Cách 1: chia làm 2 phần: + P1: từ đầu đến “kém gan dạ” -> Pê-nê-lôp trước tác động của nhũ mẫu và con trai. +P2: còn lại -> Cuộc đấu trí giữa Uy-lit-xơ và Pê-nê-lôp. - Cách 2: chia làm 3 phần: + P1: từ đầu đến “rách mướp” -> tâm trạng của Pê-nê-lôp trước tin Uy-lit-xơ trở về + P2: tiếp theo đến “gan dạ” -> Pê-nê-lôp trước tác động của nhũ mẫu và con trai. +P3: còn lại -> Cuộc đấu trí giữa Uy-lit-xơ và Pê-nê-lôp. c. Tóm tắt đoạn trích - Nhũ mẫu Ơ-ri-clê báo tin -> Pê-nê-lốp ko tin. - Nhũ mẫu thề thốt, đưa ra chứng cứ -> Pê-nê-lôp vẫn ko tin nhưng vẫn xuống nhà để xem xác bọn cầu hôn và người đã giết chúng. - Tê-lê-mac trách mẹ -> Pê- nê-lôp trả lời và cho biết sẽ nhận người đó là chồng nếu ông ta biết được bí mật riêng của hai người. - Uy-lit-xơ lên tiếng cho rằng, Pê-nê-lốp chưa nhận mình vì vẻ ngoài rách mướp, bẩn thỉu. - Uy-lit-xơ xuất hiện trong trang phục nghiêm chỉnh. -> đẹp như một vị thần -> trách móc, hờn dỗi Pê-nê-lôp. - Pê-nê-lôp thử Uy-lit-xơ bằng bí mật chiếc giường cưới. - > Uy-lit-xơ giải mã được => vợ chồng đoàn tụ trong nỗi vui mừng khôn xiết.
		II. Đọc - hiểu văn bản 1. Hoàn cảnh gặp gỡ của vợ chồng Uy-lit-xơ - Về phía Pê-nê-lôp : + Chờ chồng 20 năm -> phải đối mặt với những khó khăn: sự quấy nhiễu của những kẻ cầu hôn; phải trì hoãn việc tái hôn... + Khi chồng trở về thì lại ko cho phép mình thừa nhận chồng ngay -> phải thử thách Uy-lit-xơ. - Về phía Uy-lit-xơ: Vượt qua mọi khó khăn thử thách để trở về đoàn tụ với người vợ thủy chung -> về đến nhà lại chưa được Pê-nê-nôp thừa nhận -> phải chấp nhận thử thách of vợ. => Hoàn cảnh gặp gỡ đấy kịch tính, giàu ý nghĩa, qua đó giúp các nhân vật bộc lộ tính cách, đồng thời cũng cho thấy tài năng , phong cách sử thi của Hô-me-rơ.
(?) Khi được nhũ mẫu báo tin Uy-lit-xơ đã trở về, phản ứng của Pê-nê-lôp ra sao? (P có thái độ gì?).	- HS dựa vào văn bản, trao đổi và trả lời.	2. Diễn biến tâm trạng của Uy-lit-xơ và pê-nê-lôp. a. Diễn biến tâm trạng của Pê-nê-lôp * Khi nghe tin Uy-lit-xơ trở về - Khi nhũ mấu báo tin Uy-lit-xơ đã trở về và giết hết bọn cầu hôn: lúc đầu P choàng dậy, ôm lấy nhũ mẫu mà khóc; nhưng sau đó nàng lại ko tin đó là sự thật vì cho rằng: + Chỉ có thần linh mới làm được một việc lớn lao như vậy. + 20 năm đã trôi qua, U đã chết. -> Nàng nói với nhũ mẫu về sự hoài nghi của mình -> trấn an nhũ mẫu và cũng là trấn an mình. - Nhũ mẫu vẫn tiếp tục thuyết phục P bằng cách: đưa ra bằng chứng về vết sẹo của U; mang cả tính mạng mình ra để cuộc. -> P vẫn chưa tin -> nàng thần bí hóa câu chuyện. => P là một người thận trọng, lí trí.
(?) Khi giáp mặt Uy-lit-xơ, Pê-nê-nôp có thái đọ như thế nào? Tâm trạng của P ra sao? (?) Vì sao P chưa chịu nhận U? (GV gợi dẫn: U xuất hiện trước mặt P lúc này với tư cách nào? -> Người giúp P thoát khỏi sự quấy nhiễu của bọn cầu hôn. -> Người hành khất. -> Người cầu hôn. -> Người chồng cũ.)	- HS suy nghĩ, trao đổi trả lời.	* Khi giáp mặt Uy-lit-xơ lần 1 - Pê-nê-lôp rất đỗi phân vân: + Lúng túng tìm cách ứng xử. + Ngồi lặng thinh. + Lòng sửng sốt. + Khi đăm đăm âu yếm nhìn, lúc lại ko nhận ra. => Tâm trạng diễn biến rất phức tạp nhưng vẫn chưa chịu thừa nhận Uy-lit-xơ. Với nàng Uy-lit-xơ lúc này như một vị thần tượng trưng cho công lí. => Rất thận trọng vì: để bảo vệ danh dự cá nhân; bảo vệ tình yêu chung thủy, hạnh phúc gia đình. => Đó là tiếng nói của lí trí -> tính cách của nhân vật sử thi.
(?) Trước thái độ ứng xử ấy của P, Tê- lê- mac đã có thái độ ntn? (?) Pê-nê-lôp đáp lại ntn? Lời đáp của P chứng tỏ phẩm chất gì ở nàng? (GV gợi dẫn: Lời nói của P có phải chỉ hướng về phái con trai hay còn nhắm tới ai khác nữa?Qua đó muốn bộc bạch tâm sự gì, mong muốn gì? -> Qua cách ứng xử của P cho thấy nàng là người ntn?)	- HS dựa vào văn bản trả lời.	* Dưới tác động của con trai - Tê-lê-mac cất lời trách mẹ: tàn nhẫn, độc ác, lòng dạ rắn hơn cả đá. -> Rất gay gắt -> sự nóng vội-> cho thấy tính cách thiếu kiên nhẫn, nóng nảy của chàng trai trẻ. - Pê-nê-lôp thận trọng đáp, qua đó: + Bộc bạch nỗi niềm với con (kinh ngạc...) -> phân vân cao độ, xúc động dữ dội. + Ngầm nói với U về một thử thách. => Pê-nê-lôp ko chỉ là người thận trọng mà còn rất thông minh, khôn khéo. * Tiểu kết: Như vậy có thể nói qua 2 đợt tác động (của nhũ mẫu và của con trai), cánh cửa lòng kiên trinh của nàng vẫn vô cùng vững chắc. + Hô-me-rơ đã sử dụng lối miêu tả tỉ mỉ, chi tiết nhằm vừa làm nổi bật những mâu thuẫn giữa các nhân vật, mặt khác vừa tạo ra sự phát triển cho mạch chính của câu chuyện. + Lặp lại các tính ngữ (thận trọng) đi kèm tên nhân vật -> bước đầu khẳng định sự nhất quán trong tính cách của nhân vật sử thi: con người lí trí + lối suy nghĩ nhuốm màu sắc thần linh.
- GV nêu câu hỏi: (?) Trước thái độ ấy của vợ, Uy-lit-xơ đã làm gì? Tâm trạng của chàng ra sao? (?) Qua cách ứng xử của U, cho thấy chàng là người ntn?	- HS dựa vào văn bản, trao đổi thảo luận trả lời.	b. Tâm trạng của Uy-lit-xơ - Trước thái độ thận trọng dò xét của vợ, Uy-lit-xơ đã: + Kiên nhẫn chờ đợi, mắt nhìn xuống đất (nhẫn nại) mỉm cười, tự tin -> hiểu Pê-nê-lôp; tự tin vào trí tuệ của mình. + Nói với con trai bằng những lời có cánh: ~ Chấp nhận thử thách của P. ~ Khẳng định cha mẹ sẽ nhận ra nhau. ~ Cắt đặt mọi việc, chuẩn bị đối phó với các gia đình quý tộc. -> Đây cũng chính là những lời muốn nói với P. => Đó là một U cao quý, nhẫn lại, thông minh, điềm tĩnh, sâu sắc và thâm trầm. Và phẩm chất ấy càng được tỏa sáng trong cuộc đấu trí với P.
- GV: Chưa dừng lại ở đó, để khắc họa sâu đậm hơn những phẩm chất đẹp đẽ, cao quý của nàng P và U, Hô-me-rơ còn khuôn xếp một đợt tác động thứ 3: cuộc đấu trí giữa 2 vợ chồng P. Cuộc đấu trí trực tiếp giữa 2 người được thể hiện khi U xuất hiện với tư thế của một vị thần đẹp đẽ và cao quý. (?) Ai là người đưa ra thử thách? Ai là ng chấp nhận thử thách? (?) Uy-lit-xơ có giải mã được thử thách đó ko? (?) Tác giả sử thi đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì để diễn tả niềm vui sướng của họ? - GV giảng:	- HS suy nghĩ, trao đổi thảo luận trả lời c/hỏi dựa vào văn bản.	c. Cuộc đấu trí giữa Pê-nê-lôp và Uy-lit-xơ - Uy-lit-xơ xuất hiện trước mặt P lần thứ hai với một tư thế hoàn toàn khác: trông đẹp như một vị thần. -> P vẫn chưa chịu thừa nhận. -> U cất lời trách: + trách vợ: trái tim sắt đá; + hờn dỗi: bảo nhũ mẫu kê cho một chiếc giường để ngủ riêng -> một sự gợi ý về bí mật riêng giữa 2 vợ chồng của chàng.-> P nhanh trí sai nhũ mẫu khiêng “chiếc giường chắc chắn ra khỏi vách tường kiên cố do chính tay U xây nên” => sự thử thách của P => xung đột lên đến đỉnh điểm. Liệu U có thể giải mã được sự thử thách đó ko? Tất cả những điều đó tạo nên sự hấp dẫn hồi hộp cho độc giả. - Uy-lit-xơ giật mình (vì biết rằng cái giường đó ko thể di chuyển được. -> Nếu di chuyển được đúng chiếc giường đó thì: chỉ có thần linh mới đủ sức. -> Ko lẽ P đã thay lòng đổi dạ?) => U ko kìm nén được sự xúc động mạnh mẽ trong lòng, chàng nói liền một mạch về chiếc giường do chính mình thiết kế và thực hiện với tất cả tình yêu, sự gắn bó và lòng thủy chung với nàng P suốt 20 năm qua. => lối miêu tả tỉ mỉ, chi tiết; so sánh bằng hình ảnh; câu văn hay, đẹp, giàu h/ảnh. - Chàng đã giải mã được sự thử thách của P -> vấn đề được giải quyết. => Uy-lit-xơ đã chiến thắng trong cuộc chiến lòng người bằng trí tuệ tuyệt vời và đặc biệt là một tình yêu chung thủy, son sắt với người vợ cao quý. - Nàng P bủn rủn cả cả chân tay -> sự xúc động dữ dội; chạy ngay lại, nước mắt chan hòa, ôm, hôn chồng -> niềm hạnh phúc vô bờ. => Mọi sự nghi hoặc phút chốc tan biến. Con người lí trí phút chốc lùi bước, nhường chỗ cho tiếng nói của yêu thương say đắm, of hạnh phúc vô bờ.