Home » Ngữ-Văn-10 » Ngữ-Văn-10-tập-1 » CA DAO THAN THÂN,YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA

CA DAO THAN THÂN,YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA

Sunday, December 25, 2016

CA DAO THAN THÂN,YÊU THƯƠNG TÌNH NGHĨA

A. Mục tiêu bài học

CA DAO THAN THÂN,YÊU THƯƠNGTÌNH NGHĨ -ngữ văn 10

Giúp học sinh:

- Cảm nhận được nỗi niềm và tâm hồn người bình dân xưa qua những câu hát than thân với lời ca yêu thương tình nghĩa.

- Nhận thức rõ thêm nghệ thuật đậm màu sắc dân gian trong ca dao.

B. Trọng tâm kiến thức - kĩ ăng

1. Về kiến thức:

- Nỗi niềm xót xa, cay đắng và tình cảm yêu thương thủy chung, đằm thắm ân tình của người bình dân trong xã hội cũ.

- Những đặc sắc của nghệ thuật dân gian
trong việc thể hiện tâm hồn người lao động.

2. Về kĩ năng:

- Đọc - hiểu ca dao theo đặc trưng thể loại.

C. Phương tiện dạy học

-SGK, SGV, Sách tham khảo

- Thiết kế bài học, tranh ảnh hát dân ca quan họ Bắc Ninh.

D. Phương pháp dạy học

- GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các phương pháp sáng tạo, gợi tìm; kết hợp với các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi.

E. Tiến trình dạy học

1. Ổn định lớp

2. Kiểm tra bài cũ.

3. Bài mới:

*Lời vào bài:

Mỗi chúng ta ai chẳng một thời tuổi thơ, nằm trong lòng bà, lòng mẹ. Lời ru của bà, của mẹ, đưa tuổi thơ vào giấc ngủ ngon lành. Để thấy được vẻ đẹp trong lời của những khúc hát ru ấy, chúng ta hãy tìm hiểu những bài ca dao cổ truyền của ông bà ta để lại.

Hoạt động của GV và HS	TG	Nội dung cần đạt
*HĐ 1: Hướng dẫn HS tìm hiểu chung về thể loại ca dao.* - GV: gọi HS đọc tiểu dẫn và trả lời CH. - HS: đọc phần tiểu dẫn *(?) Hãy nêu những nét chính về nội dung của ca dao?* - HS: nêu nội dung của ca dao *(?)Nêu đặc điểm nghệ thuật của ca dao?* - HS: nêu nghệ thuật của ca dao * HĐ 2: *Hướng dẫn HS đọc hiểu văn bản* - GV: hướng dẫn HS cách đọc văn bản -> Các bài ca than thân đọc với giọng xót xa thông cảm - GV: hướng dẫn, dẫn dắt HS trả lời câu hỏi: *(?) Các em có nhận xét gì về điểm giống nhau ở bài 1 và 2? Điểm khác nhau?* - HS: Trao đổi TL, trả lời CH. *(?) Hai lời than mở đầu “ Thân em như . . .” với âm điệu xót xa ngậm ngùi cho thấy người than thân là ai và thân phận họ ntn?* - HS: Trao đổi TL-> trả lời CH. *(?) Vì sao cô gái lại cất lời than xót xa, ngậm ngùi như vậy?* - HS: suy nghĩ, trao đổi TL, trả lời CH. *(?) Tác giả dân gian sử dụng bút pháp nghệ thuật gì ở 2 bài ca dao trên?* - HS: suy nghĩ, trả lời CH. GV chuyển ý: Tuy nhiên, mỗi thân phận ấy lại có nỗi đau riêng của từng người và được miêu tả bằng những hình ảnh so sánh ẩn dụ khác nhau. (?) Em cảm nhận được gì qua mỗi hình ảnh ấy? Ẩn bên trong nỗi đau ấy, họ toát lên vẻ đẹp gì?* HĐ 4: GV tổ chức cho HS thảo luận: chia 4 nhóm: - Nhóm 1: Bài ca dao 1 - Nhóm 2: Bài ca dao 2 - Nhóm 3: Em suy nghĩ gì về lời mời mọc của cô gái: “ Ai ơi, nếm thử mà xem* Nếm ra mới biết rằng em ngọt bùi”. - Nhóm 4: Tìm và đọc thêm những bài ca dao được bắt đầu bằng “thân em” có cùng chủ đề này? VD: Thân em như miếng cau khô Kẻ thanh tham mỏng người thô tham dày. Em như cây quế giữa rừng Thơm tho ai biết ngát lừng ai hay. Thân em như đoá hoa rơi Phải chăng chàng thật là người yêu hoa. Thân em như cá trong lờ Hết phương vùng vẫy không biết nhờ nơi đâu. . . . . . . . . . . . . . HĐ 5 : HS đọc bài 3 và phân tích:* *(?) Mở đầu bài ca dao này có gì khác với hai bài trên?* - GV giảng: Cách mở bài này thường gặp trong ca dao như: Trèo lên cây bưởi hái hoa . . . Trèo lên cây gạo cao cao . . . *(?) Em hiểu thế nào về từ* “ai” trong câu “Ai làm chua xót lòng này khế ơi” như thế nào? (?) Mặc dầu lỡ duyên nhưng tình nghĩa con người như thế nào? Vì sao tác giả dân gian lại phải dùng đến cả một hệ thống so sánh, ẩn dụ bằng những hình ảnh của thiên nhiên, vũ trụ để nói lên tình người? *(?) Hãy khám phá và phân tích vẻ đẹp hai câu cuối :* “ Mình ơi!. . . Ta như sao Vượt chờ trăng giữa trời.” - GV giảng giải: Sao Vượt là tên gọi cổ của sao Hôm -> GV nhận xét rồi chốt lại bài (tiết 26).		I. Tìm hiểu chung 1/. *Nội dung: Ca dao là tiếng nói của tình cảm gia đình, quê hương đất nước, tình yêu lứa đôi và nhiều mối quan hệ khác. -Ca dao cổ truyền còn là tiếng hát than thân, những lời ca yêu thương, tình nghĩa cất lên từ cuộc đời còn nhiều xót xa cay đắng nhưng đằm thắm ân nghĩa bên gốc đa, giếng nước, sân đình. Bên cạnh còn là lời ca hài hước thể hiện tinh thần lạc quan của người lao động. 2/. Nghệ thuật: Ca dao thường ngắn gọn, giàu hình ảnh so sánh, ẩn dụ, biểu tượng truyền thống, hình thức lặp lại, đối đáp mang đậm sắc thái dân gian. II. Đọc - hiểu văn bản* A. Tiếng hát than thân *1. Bài 1 và 2:* a) Nét chung : + Hai bài ca dao mở đầu bằng “Thân em như . . .” ( hình thức lặp lại) Þ khẳng định đây lời than thân ngậm ngùi, xót xa của người phụ nữ: thân phận bị phụ thuộc, nhỏ bé, không tự quyết định được số phận đời mình. + NT: Hình ảnh so sánh ẩn dụ và câu miêu tả bổ sung :“Tấm lụa đào phất phơ”, “Củ ấu gai . . . ” đã gợi lên nỗi khổ cực sâu sắc nhất của người phụ nữ. b) Nỗi đau khổ riêng của từng thân phận : * *Bài 1: Người phụ nữ ý thức được sắc đẹp, tuổi xuân và giá trị của mình (như tấm lụa đào) nhưng số phận của họ thật chông chênh không có gì đảm bảo, không biết sẽ vào tay ai (Phất phơ… vào tay ai)* Þ nỗi đau bị phụ thuộc hoàn toàn vào người mua, người sử dụng mình như một món hàng. * Bài 2: Người phụ nữ tự ý thức được giá trị thực của mình : “Ruột trong thì trắng”( phẩm chất bên trong), “vỏ ngoài thì đen”(dáng vẻ bên ngoài đen đủi, thiếu thẩm mĩ). - Lời mời mọc da diết lại càng khẳng định giá trị thực của họ không ai biết đến : “Ai ơi,… ngọt bùi” Þ *Nỗi ngậm ngùi chua xót cho thân phận người phụ nữ trong xã hội cũ.* Þ Hai bài ca dao không chỉ nói lên thân phận người phụ nữ bị phụ thuộc mà còn là tiếng nói khẳng định giá trị, phẩm chất của họ. *2- Bài 3: Tâm sự của người lỡ duyên* _ “Trèo lên cây khế nửa ngày . . .” Þ lối nói đưa đẩy, gợi cảm hứng thể hiện nỗi chua xót vì lỡ duyên. _ “Ai” là đại từ phiếm chỉ : chàng trai , cô gái , cha mẹ ép duyên mà chia cắt mối tình của họ hay đối tượng nào đó, phải chăng là cái XHPK xưa từng ngăn cách, làm tan vỡ biết bao mối tình. Lời than gợi sự trách móc, oán giận, nghe chua xót(NT chơi chữ : khế (chua) cay đắng. _ Mặc dầu lỡ duyên nhưng tình nghĩa con người vẫn bền vững thuỷ chung. _ Hệ thống so sánh ẩn dụ ; “trời”, “trăng”, “sao” trong bài ca dao đã khẳng định điều đó. “Mặt trăng sánh với mặt trời Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng” Þ *“Sánh với* láy lại 2 lần, lại thêm *chằng chằng* nhấn mạnh ở cuối câu khẳng định : Đôi ta dù cách xa nhau (như mặt trăng với mặt trời, sao Hôm với sao Mai) nhưng đôi ta vẫn xứng với nhau, vẫn đẹp đôi vừa lứa. _ Tác giả dân gian lấy hình ảnh thiên nhiên, vũ trụ là cái to lớn, vĩnh hằng không thể đổi khác để khẳng định lòng người bền vững, thuỷ chung. _ *“Mình ơi!”*Þ tiếng gọi gợi nhớ gợi thương “có nhớ” : Chàng trao gởi vào đó nỗi lòng: dù duyên kiếp dở dang vẫn chờ đợi, không thành đôi thì tình nghĩa vẫn không thay đổi. Đó là vẻ đẹp của tình người trước sau vẫn nhấp nháy sáng như ngôi sao Vượt chờ trăng giữa trời.